Ημερολόγιο καταγραφής δράσης για ¨Δημοσιογραφικό Λόγο"

Πρότυπο ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής

Ημερολόγιο καταγραφής διδακτικής δράσης στο πλαίσιο του διδακτικού σεναρίου με τίτλο: «Δημοσιογραφικός Λόγος»

Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου

Διδάσκων: Νικόλαος Κων/νου Αλέφαντος

Υπόψη: ΕΠΕΣ Προτύπου ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής

1^η διδακτική ώρα: Τρίτη 25/10/2016 (1^η ώρα του ωρολόγιου προγράμματος)

Στην αρχή του μαθήματος πήρα από τους/τις μαθητές/τριες του τμήματος Β2 τις εργασίες στη Νεοελληνική Γλώσσα, που τους είχα αναθέσει στο προηγούμενο μάθημα επί του κειμένου «Το μεροκάματο της σφήνας» στο διδακτικό βιβλίο. Διατήρησα τις ομάδες στη δομή που είχαν σε προηγούμενη ομαδοσυνεργατική δράση στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αυτή, άλλωστε, ήταν και η επιθυμία των μαθητών. Μοίρασα τα φύλλα εργασίας και όρισα τις δραστηριότητες σε κάθε ομάδα. Σε δύο ομάδες έδωσα λιγότερες δραστηριότητες από αυτές που υπήρχαν στο φύλλο εργασίας, γιατί θεώρησα ότι ο αρχικός προγραμματισμός των τριών διδακτικών ωρών θα οδηγούσε στην εκτροπή της διδασκαλίας από τη διδακτέα ύλη δεδομένου ότι υπάρχει πρόβλεψη για παραγωγή λόγου στην τάξη.

Επεσήμανα, λοιπόν, στους μαθητές του τμήματος την ανάγκη να τηρήσουν το χρονοδιάγραμμα, προκειμένου να ολοκληρώσουν την ανάλυση των κειμένων και την εκπόνηση των δραστηριοτήτων ως το τέλος της πρώτης διδακτικής ώρας. Οι ερωτήσεις και απορίες των μαθητών/τριών ήταν αρκετές, διότι οι δραστηριότητες που τους δόθηκαν επικεντρώνονταν σε ζητήματα που άπτονται του δημοσιογραφικού λόγου και της επικοινωνιακής λειτουργίες της γλώσσας, σε θέματα δηλαδή που σχετίζονται με το ύφος λόγου, τις γλωσσικές επιλογές και την πρόθεση του πομπού. Ανάμεσα στα άλλα, εκφράστηκε από την τρίτη ομάδα με τη μορφή ένστασης η θέση ότι οι απόψεις του συνεντευξιαζόμενου σε ένα από τα δύο κείμενα-συνεντεύξεις δεν είναι σύμφωνες με τις πεποιθήσεις του λόγω εθνικής προέλευσης και ιδιότητας (Ν. Μπέρνς, πρώην υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ). Τους εξήγησα ότι εκείνο που ενδιαφέρει είναι ο εντοπισμός του είδους των δημοσιογραφικών κειμένων και των υφολογικών τους διαφορών.

Τέλος, έκανα παρατήρηση στην πρώτη ομάδα, διότι διαπίστωσα πως εργάζονταν διεσπασμένα, καθώς δύο μέλη της είχαν αναλάβει την εκπόνηση της πρώτης δραστηριότητας και άλλα τρία μέλη εκπονούσαν τη δεύτερη δραστηριότητα. Τους εξήγησα ότι πρέπει να λειτουργήσουν ως ομάδα και να εμπλακούν και στις δύο δραστηριότητες, για να έχουν μια πιο σφαιρική άποψη για τα δύο κείμενα και τα υφολογικά τους χαρακτηριστικά. Άλλωστε, η αξιολόγησή τους θα γίνει με κριτήριο την ομαδοσυνεργατική τους συμπεριφορά. Ωστόσο, ως το τέλος της διδακτικής ώρας λειτούργησαν ανάλογα παρά τις υποδείξεις μου.

Οι ομάδες, πάντως, ολοκλήρωσαν τις εργασίες τους στον ορισμένο χρόνο. Η διάθεση των μαθητών/τριών του τμήματος ήταν καλή, φαινόταν ότι συνεργάζονταν χαμηλόφωνα για την εκπόνηση των εργασιών. 

2^η διδακτική ώρα: Τρίτη 25/10/2016  (2^η ώρα του ωρολόγιου προγράμματος)

            Στο διάλειμμα εμφανίστηκαν τρεις μαθητές που ήρθαν καθυστερημένοι. Τους ενσωμάτωσα στις ομάδες που βρίσκονταν σε προηγούμενες δράσεις με τη σύσταση να παρακολουθήσουν την πορεία της διδασκαλίας και της παρουσίασης των εργασιών των συμμαθητών τους, γιατί η διδασκαλία είχε άμεση σχέση με θεωρία που θα πραγματευτούμε στο κεφάλαιο του διδακτικού βιβλίου «Σχόλιο- Είδηση». Ανάλογα ανακοίνωσα στην ολομέλεια ότι στόχος της διδακτικής δράσης είναι η προσέγγιση της θεωρίας για τον δημοσιογραφικό λόγο και τα χαρακτηριστικά του και για αυτό το λόγο οι μαθητές/τριες έπρεπε με προσοχή να παρακολουθήσουν τις εργασίες των συμμαθητών τους και να συμμετέχουν, όποτε τους ζητηθεί.

            Η δράση, λοιπόν, ξεκίνησε στη δεύτερη διδακτική ώρα με την παρουσίαση της εργασίας της πρώτης ομάδας. Αρχικά, οι μαθητές έκαναν μια παρουσίαση του κειμένου και διάβασαν την περίληψή του, προκειμένου η ολομέλεια να αποκτήσει μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για αυτό. Στη δεύτερη δραστηριότητα είχε επισημανθεί ότι ο συντάκτης του κειμένου χρησιμοποιεί την αφήγηση και για αυτό το κείμενο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αφηγηματικό. Ωστόσο, η δικαιολόγηση της επιλογής αυτής σε σχέση με το είδος του περιοδικού, τους αποδέκτες στους οποίους απευθύνεται και την πρόθεση του συντάκτη δεν ήταν ικανοποιητική ούτε είχε το απαιτούμενο βάθος, στοιχείο που επεσήμανα και απέδωσα στο γεγονός ότι η ομάδα λειτούργησε σε υποομάδες κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας των εργασιών την προηγούμενη διδακτική ώρα.

            Στη συνέχεια η δεύτερη ομάδα παρουσίασε τα δύο δημοσιογραφικά κείμενα που επεξεργάστηκε, ένα πληροφοριακό και ένα σχολιαστικό – ερμηνευτικό και τους ζήτησα να διαβάσουν τη μια από τις δύο δραστηριότητες, που διερευνούσε τις διαφορές ύφους ανάμεσα στα δύο κείμενα. Η απάντηση ήταν επιτυχής και περιελάμβανε τη διαφορά πρόθεσης των συντακτών των δύο κειμένων. Με αφορμή την εργασία αυτή ζήτησα από την τρίτη ομάδα να παρουσιάσει το κείμενο – άρθρο ακαδημαϊκού για την παγκόσμια πραγματικότητα και τα προβλήματα που κυριαρχούν. Επίσης, οι μαθητές/τριες διάβασαν και την άλλη δραστηριότητα αναφορικά με το ύφος λόγου, το οποίο μπορεί να χαρακτηρισθεί ακαδημαϊκό. Στο σημείο αυτό επιχείρησα παρέμβαση σχετικά με τη διαφοροποίηση του ύφους λόγου ενός κειμένου ανάλογα με την πρόθεση, αλλά και την ιδιότητα και τη μόρφωση του πομπού επισημαίνοντας πως άρθρα δε συντάσσουν αποκλειστικά δημοσιογράφοι, αλλά και ακαδημαϊκοί, προκειμένου να σχολιάσουν την επικαιρότητα, εγχώρια και παγκόσμια.

 Αμέσως μετά επανήλθα στην δεύτερη ομάδα ζητώντας τους να διαβάσουν και την άλλη δραστηριότητα, η οποία ζητούσε να σχολιάσουν τους τίτλους των άρθρων. Οι μαθητές εντόπισαν με ευστοχία την ελλειπτικότητα των τίτλων, τη σύντομη έκτασή τους, την ποιητική λειτουργία της γλώσσας και τη χρήση των σημείων στίξης ως σχολίων. Στο σημείο αυτό ζήτησα από την πέμπτη ομάδα να παρουσιάσει την εργασία της, αφού το θέμα της ήταν ο εντοπισμός κοινών στοιχείων στη δομή τίτλων ειδήσεων που τους είχαν δοθεί. Με επιτυχία οι μαθητές/τριες της ομάδας είχαν εντοπίσει τα κύρια χαρακτηριστικά των τίτλων, την απουσία ρηματικού μέρους έναντι του ονοματικού μέρους της πρότασης.

Τέλος, η δράση ολοκληρώθηκε με την εργασία της τέταρτης ομάδας, η οποία είχε ασχοληθεί με τα κείμενα δύο συνεντεύξεων, μιας του Ν. Μπερνς στην «Καθημερινή» και μιας του Δ. Τσακνή στην ιστοσελίδα της Τζένυ Μπαλατσινού. Τα μέλη της ομάδας είχαν με επιτυχία εντοπίσει τις υφολογικές διαφορές ανάμεσα στα δύο κείμενα σε συνδυασμό με τη θεματολογία τους και το είδος της ιστοσελίδας στην οποία το καθένα είχε αναρτηθεί. Με αυτόν τον τρόπο δόθηκε η δυνατότητα να επαναλάβω πως το ύφος λόγου και το είδος του δημοσιογραφικού κειμένου διαφοροποιείται εξαιτίας πολλών παραγόντων. Γενικά, η διδακτική δράση στη δεύτερη διδακτική ώρα κύλησε σύμφωνα με τον διδακτικό επανασχεδιασμό που επιχείρησα. Υπήρχε συμμετοχή και ενδιαφέρον των μαθητών/τριών του τμήματος και πέτυχα να τους εμπλέξω όλους στη διαδικασία.

Τα τελευταία πέντε λεπτά της διδακτικής ώρας μοίρασα στους/στις μαθητές/τριες του τμήματος τα φύλλα αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης της διδακτικής δράσης. Η ανάλυση αυτών επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξα κατά την παρατήρηση και καταγραφή της διδακτικής δράσης. Από τους 20 μαθητές/τριες (οι 3 που ήρθαν στη δεύτερη διδακτική ώρα δε συμπλήρωσαν το σχετικό φύλλο) οι 12 έκριναν από πολύ ως πολύ βοηθητική τη διδακτική δράση, προκειμένου να κατανοήσουν τον δημοσιογραφικό λόγο και τα γνωρίσματά του. Βέβαια, υπήρξαν και επτά απαντήσεις με τον χαρακτηρισμό «Αρκετά» που δημιουργούν σχετικό προβληματισμό.

Από την άλλη, 15 στους 20 ερωτώμενους απάντησαν ότι βοηθήθηκαν πολύ ως πάρα πολύ από την διδακτική δράση. Ο αριθμός όσων απάντησαν «Αρκετά» ήταν μειωμένος από 7 σε 5. Επίσης, 15 στους 20 ερωτώμενους θεώρησαν ότι στη διδακτική δράση δεν έπρεπε να προστεθεί κάτι, τέσσερις απάντησαν ότι έπρεπε να προστεθεί χρόνος και ένας ότι έπρεπε να γίνει μια σύνοψη των συμπερασμάτων στα οποία καταλήξαμε για τα χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου. Οι τελευταίες απαντήσεις ίσως δικαιολογούν την ορθότητα του αρχικού σχεδιασμού που προέβλεπε να αφιερωθούν τρεις διδακτικές ώρες για την ολοκλήρωση του διδακτικού σεναρίου. Η εκτίμησή μου, ωστόσο, είναι ότι και στις δύο ώρες που τελικά περιορίστηκε το αποτέλεσμα ήταν ικανοποιητικό, καθώς με ενεργητικό τρόπο οι μαθητές/τριες του τμήματος ήρθαν σε δημιουργική επαφή με τη ζητούμενη γνώση.  

3^η διδακτική ώρα: Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016 (2^η ώρα ωρολόγιου προγράμματος του σχολείου)

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του διδακτικού σεναρίου προχώρησα στη διαθεματική σύνδεση των ειδών του δημοσιογραφικού λόγου με τη Λογοτεχνία. Διατήρησα τους/τις μαθητές/τριες του τμήματος (Β2) στις ομάδες στις οποίες είχαν εργασθεί και στην ομαδοσυνεργατική δράση στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Σε κάθε ομάδα έδωσα από δύο φύλλα εργασίας και ζήτησα την ομαδική εκπόνηση διαφόρων δημοσιογραφικών κειμένων που βασίζονταν στη νοηματική επεξεργασία λογοτεχνικών κειμένων, τα οποία βρίσκονται στο διδακτικό βιβλίο της Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Λυκείου.

Η πρώτη ομάδα ανέλαβε τη δημιουργία αφηγηματικού άρθρου που θα καταγράφει τα γεγονότα που αφηγείται ο Η. Βενέζης στο απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Νούμερο 31328». Η δεύτερη ομάδα ανέλαβε ένα ερμηνευτικό άρθρο με νοηματικές προεκτάσεις για ζητήματα ρατσισμού με αφορμή την ιστορία που αφηγείται ο Μ. Καραγάτσης στο διήγημα «Τα χταποδάκια». Από την τρίτη ομάδα ζητήθηκε να διαβάσουν στο διδακτικό βιβλίο της Λογοτεχνίας το διήγημα «Το Μοιρολόγι της Φώκιας» του Α. Παπαδιαμάντη και να το μεταγράψουν σε τηλεοπτική είδηση που θα αναφέρεται στο γεγονός. Από την τέταρτη ομάδα να διαβάσουν στο διδακτικό βιβλίο της Λογοτεχνίας το απόσπασμα με τίτλο «Απρίλης» του Α. Τερζάκη και να το μεταγράψουν σε τηλεοπτική συνέντευξη που παραχωρεί ο Μελετίου με αφορμή το συμβάν. Τέλος, από την πέμπτη ομάδα ζήτησα να διαβάσουν στο διδακτικό βιβλίο της Λογοτεχνίας το απόσπασμα από το έργο του Θεοτοκά «Αργώ» με τίτλο «Θέλω γράμματα». Επίσης, να υποθέσουν ότι είναι δημοσιογράφος της κρατικής τηλεόρασης και παίρνουν συνέντευξη από τους τρεις πρωταγωνιστές της ιστορίας (πατέρας, Δαμιανός, παπάς ).

Μετά από τις πρώτες διευκρινήσεις οι ομάδες άρχισαν να διαβάζουν τα λογοτεχνικά κείμενα και να επεξεργάζονται σημεία τους που θα χρησίμευαν στη ζητούμενη παραγωγή λόγου. Τα κείμενα της πρώτης και τρίτης ομάδας ήταν γνωστά στα παιδιά, διότι σε προηγούμενη ομαδοσυνεργατική δράση η τρίτη ομάδα είχε επεξεργασθεί το λογοτεχνικό κείμενο που ανέλαβε η πρώτη και στην παρούσα δράση της ζητήθηκε εργασία που βασιζόταν στο διήγημα «Το μοιρολόγι της Φώκιας», το οποίο είχαμε διδάξει την προηγούμενη βδομάδα στην τάξη. Με αυτό τον τρόπο θέλησα να την αποζημιώσω, γιατί στην προηγούμενη δράση είχε αναλάβει την πιο επίπονη εργασία.

Ως το τέλος της διδακτικής ώρας τα μέλη των ομάδων είχαν αρχίσει να παράγουν τα ζητούμενα κείμενα και φαινόταν ότι η όλη δράση θα μπορούσε να διαρκέσει τελικά δύο αντί για τρεις ώρες, προκειμένου να αξιοποιηθεί η εναπομείνασα διδακτική ώρα στα Αρχαία Ελληνικά, τις ώρες των οποίων θα χάναμε τις δύο επόμενες εβδομάδες. (Την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου θα συνοδεύαμε εκπαιδευτική εκδρομή της Α΄ Λυκείου σε θέατρο και την Πέμπτη 17 Νοεμβρίου ήταν η εορτή της 17^ης Νοεμβρίου). Για αυτό ζήτησα από τους μαθητές/τριες να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους σε συνεργασία εκτός σχολείου αξιοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

4^η διδακτική ώρα: Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2016

Την επόμενη Δευτέρα οι μαθητές/τριες του τμήματος Β2 παρουσίασαν τις εργασίες τους στην ολομέλεια. Ειδικά οι δύο πρώτες εργασίες είχαν εμφανή προβλήματα, καθώς φαινόταν ότι δεν είχε γίνει αντιληπτό από τα μέλη τους το ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο. Η εργασία της πρώτης ομάδας έμοιαζε με περίληψη παρά με αφηγηματικό άρθρο, ενώ η εργασία της δεύτερης ομάδας δεν έμοιαζε με άρθρο που αφορμάται από την επικαιρότητα της ιστορίας που το λογοτεχνικό κείμενο περιείχε. Σύμφωνα μάλιστα με την παρατήρηση ενός μαθητή η εργασία τους έμοιαζε στο πρώτο της μισό με περίληψη και στο άλλο μισό της με έκθεση.

Αντίθετα, οι εργασίες των άλλων δύο ομάδων, της τρίτης και της τέταρτης, ήταν πιο σύμφωνες με το ζητούμενο πλαίσιο επικοινωνίας. Η τρίτη ομάδα παρέθεσε με τη μορφή τηλεοπτικής είδησης την ιστορία της Ακριβούλας στο «Μοιρολόγι της Φώκιας», αλλά δεν εστίασε σε λεπτομέρειες που θίγονταν στο κείμενο και συνήθως τις συναντάμε σε μια τηλεοπτική είδηση. Η τέταρτη ομάδα αποτύπωσε στην τηλεοπτική συνέντευξη του Μελετίου την ωραιοποιημένη αντίληψη που είχε ο ήρωας για τον πόλεμο.

Ωστόσο, η εργασία της πέμπτης ομάδας ήταν η πλέον αποτελεσματική για τη ζητούμενη περίσταση επικοινωνίας, καθώς οι μαθητές/τριες κατόρθωσαν να εκφράσουν με πετυχημένο τρόπο την οπτική γωνία των πρωταγωνιστών στο απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Κ. Θεοτόκη «Αργώ», του Δαμιανού και του πατέρα του.