Κριτήριο αξιολόγησης 13_Γλώσσα Γ΄

ΚΕΙΜΕΝΟ: Το φάντασμα της προόδου

            Η πρόοδος έχει πεθάνει προ πολλού. Αλλά οι μόνοι που το έχουν πάρει χαμπάρι είναι οι διανοούμενοι. Οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες κάνουν πως δεν βλέπουν.

            Η ιδέα της προόδου θεμελιώθηκε στις αρχές του 17^ουαιώνα από τον Φράνσις Μπέικον στη βάση ενός οράματος που συνδεόταν με την επιστήμη: η γνώση χαρίζει δύναμη, παρέχει εξουσία πάνω στη φύση. Ο Προμηθέας έχει απαλλαγεί από τις αλυσίδες του, δεν είναι πια αντιμέτωπος με τους θεούς, είναι ελεύθερος να εξιχνιάσει τα μυστικά της φύσης. Η πρόοδος βρίσκεται ακόμη στο επίπεδο της σκέψης, αλλά αυτή η σκέψη παραμερίζει τον ουρανό. Πρόκειται για μια μοναδική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Η υπόσχεση μιας τέλειας κοινωνίας αποτελεί μια ενεργή ουτοπία, ένα πρόγραμμα που προβλέπει ήδη την κατάργηση των ασθενειών και την παράταση της ζωής. Η ουτοπία αυτή θα πάρει στη συνέχεια τη μορφή θρησκείας.

            Και γύρω στα τέλη του 18^ουαιώνα, κυρίως με τον Κοντορσέ, θα μεταμορφώσει ολόκληρη την κοινωνία. Η ανθρωπότητα είναι πια καταδικασμένη να προοδεύει. 'Όλα δουλεύουν σ' αυτή την κατεύθυνση: η επιστήμη, η τεχνική, η πολιτική, το δίκαιο, η ηθική.

             Το σχήμα αυτό δεν μπορεί να σταθεί πια, επισημαίνει ο Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, συγγραφέας του βιβλίου Για την πρόοδο (εκδόσεις Librio). Όχι μόνο επειδή ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε από τους παγκόσμιους πολέμους, το Ολοκαύτωμα, τη Χιροσίμα. Αλλά κι επειδή οι αρνητικές επιπτώσεις των επιστημονικών και τεχνολογικών προόδων -η μόλυνση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η πολιτιστική ισοπέδωση, η κρίση των τρελών αγελάδων- είναι μπροστά μας, επηρεάζουν τη ζωή μας, ανακατεύονται στην καθημερινότητά μας. Για τον Τζέρεμι Ρίφκιν και τους ριζοσπάστες οικολόγους, μάλιστα, η πρόοδος είναι εγγενώς κακή, η φρίκη την οποία δημιουργεί δεν είναι συμπτωματική αλλά αναπόφευκτη. Μόνο που η διατύπωση αυτών των φόβων καθίσταται δυνατή χάρις ακριβώς στην πρόοδο. Ιδού η αντίφαση.

            Η ιδέα της προόδου δεν επιτρέπει πια την οικοδόμηση ενός ικανοποιητικού πολιτικού οράματος, λέει ο Τάργκιέφ στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ. Μπορείς να πεθάνεις για την ελευθερία. Ποιος θα πεθάνει όμως για τις νέες τεχνολογίες; Πρόοδοι υπάρχουν, αλλά είναι περιορισμένες, μεμονωμένες, πρακτικές. Είναι πρόοδοι προσανατολισμένες προς την άμεση ικανοποίηση αιτημάτων ή φαντασμάτων. Αληθινό είναι το χρήσιμο, κάθε τι χρήσιμο είναι επιθυμητό. Αλλά αυτή η χρησιμοθηρία δεν μπορεί να στηρίξει ένα όραμα για το μέλλον. Αλλά γι' αυτό η πρόοδος, αν και νεκρή, συνεχίζει να διαδίδεται. Όλος ο πλανήτης υιοθετεί τις δυτικές αξίες, που είναι βασισμένες στην υπόσχεση της υγείας και της απεριόριστης παράτασης της ζωής. Αυτή είναι η θρησκεία της εποχής, μια θρησκεία που υπόσχεται στους πιστούς ότι είναι οι καλύτεροι και οι πιο ευτυχισμένοι. Γύρω μας δεν υπάρχουν παρά προοδευτικοί, έστω και αν συχνά δεν το ξέρουν...

Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, 24/5/2001

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό - Λάθος στις παρακάτω προτάσεις που βασίζονται στα νοήματα του δοθέντος κειμένου:

α. Η πρόοδος ως σύλληψη έχει τη βάση της στην αρχαία Ελλάδα και τον Προμηθέα.

β. Η πρόοδος ως ουτοπία δεν μπορεί να ισχύσει στην εποχή μας εξαιτίας των κινδύνων που απορρέουν από την κακή χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων.

γ. Για τους οικολόγους η πρόοδος δημιουργεί τυχαία αρνητικά αποτελέσματα.

δ. Η ιδέα της προόδου δεν είναι σε θέση πλέον να στηρίξει πολιτικές ιδεολογίες και οράματα.

ε. Αν και έχει πλέον πεθάνει, το δόγμα της προόδου συνεπαίρνει όλους στον πλανήτη ασυναίσθητα.

Μονάδες 10

Β2. α. Να εντοπίσετε δύο τρόπους ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου του κειμένου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με σχετικές αναφορές.

Μονάδες 6

β. μάλιστα, όμως, γι' αυτό, έστω και αν:  Να εντοπίσετε τη νοηματική σχέση που δηλώνει καθεμία από τις παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου.

Μονάδες 4

Β3. Να γράψετε από μια συνώνυμη για τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου λαμβάνοντας υπόψη σας το γλωσσικό περιβάλλον των προτάσεων, όπου βρίσκονται: παρέχει, να εξιχνιάσει, ουτοπία, θα μεταμορφώσει, επηρεάζουν, συμπτωματική, οικοδόμηση, μεμονωμένες, αιτημάτων, υιοθετεί.

Μονάδες 10

Β4.  "Η ιδέα της προόδου δεν επιτρέπει πια την οικοδόμηση ενός ικανοποιητικού πολιτικού οράματος, λέει ο Τάργκιέφ στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ": Να μετατρέψετε στην παραπάνω περίοδο λόγου τη σύνταξη από ενεργητική σε παθητική ( 2 μονάδες) και να σημειώσετε την αλλαγή που δημιουργείται στο ύφος λόγου του κειμένου.(3 μονάδες)

Μονάδες 5

Γ. Παραγωγή λόγου: Υποθέστε ότι θέλετε με επιστολή σας στην εφημερίδα που δημοσίευσε το παραπάνω άρθρο να απαντήσετε υποστηρίζοντας την άποψη ότι παρά τα προβλήματα που ομολογουμένως έχουν προκληθεί από την κακή χρήση της τεχνολογίας από τον άνθρωπο δεν μπορεί να αγνοηθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην εποχή μας. Να υποστηρίξετε την άποψή σας με ανάλογα παραδείγματα αντλημένα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και να προτείνετε τρόπους προκειμένου η πρόοδος σήμερα να είναι καθολική και να μην αφορά μια μόνο ομάδα ανθρώπων ή και χωρών.

Μονάδες 40