Έκθεση πεπραγμένων ¨Ο Εθνικός Άλλος"

Πρότυπο ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής

 Έκθεση πεπραγμένων του διδακτικού σεναρίου «Ο εθνικός άλλος»

Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη: Γ΄ Λυκείου (τμήμα Γ΄ Ανθρωπιστικού Προσανατολισμού)

Διδάσκων: Νικόλαος Κων/νου Αλέφαντος

Υπόψη: ΕΠΕΣ Προτύπου ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής

                Το διδακτικό σενάριο εκπονήθηκε στην τάξη τον Οκτώβριο του 2016. Ο αρχικός προγραμματισμός ήταν 3 διδακτικές ώρες, από τις οποίες η πρώτη θα αφιερωνόταν στην επεξεργασία των λογοτεχνικών κειμένων από τις ομάδες και οι άλλες δύο διδακτικές ώρες στην παρουσίαση των εργασιών των ομάδων. Επίσης, στον αρχικό προγραμματισμό προβλεπόταν η διδασκαλία του διηγήματος του Στρατή Δούκα «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου».

                Ο παραπάνω προγραμματισμός άλλαξε σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας των δεδομένων και αναγκών που προκύπτουν κατά τη διδασκαλία και της διδακτέας ύλης. Αρχικά, το διδακτικό σενάριο διήρκησε τελικά 5 διδακτικές ώρες, από τις οποίες οι 2 αφιερώθηκαν στην εκπόνηση των απαντήσεων των μαθητών/τριών και οι άλλες 3 στην παρουσίαση των εργασιών των ομάδων. Οι λόγοι για αυτή την αλλαγή είναι δύο: Ο πρώτος είναι ότι οι μαθητές/τριες του τμήματος έδειξαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τις εργασίες που τους ανατέθηκαν και για αυτό το μεγαλύτερο μέρος της δεύτερης διδακτικής ώρας αναλώθηκε στην ολοκλήρωσή τους. Ο άλλος είναι ότι οι εργασίες των μαθητών/τριών ήταν τόσο ολοκληρωμένες, ώστε καθυστέρησε η παρουσίασή τους σε συνδυασμό με την κριτική ανάγνωση των κειμένων, προκειμένου να εμπλακούν όλοι οι μαθητές/τριες στη διδακτική δράση. Από την άλλη, μετά την ολοκλήρωση του διδακτικού σεναρίου επέλεξα να διδάξω το πεζογράφημα του Γ. Ιωάννου «Στου Κεμάλ το σπίτι», διότι προβάλλει με ανάλογη ευαισθησία τον «εθνικό άλλο» και σε μικρότερη έκταση, προκειμένου να μην αφιερώσω περισσότερο χρόνο για το διήγημα του Στρατή Δούκα «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου», το οποίο είναι μεγαλύτερης έκτασης και θα χρειαζόταν περισσότερες διδακτικές ώρες για την ολοκλήρωση της διδασκαλίας του.

                Η πρώτη διδακτική ώρα, λοιπόν, έλαβε χώρα την Τρίτη 11 Οκτωβρίου 2016, στην 3^η ώρα του ωρολόγιου προγράμματος του σχολείου. Οι μαθητές/τριες του τμήματος ήταν 14, διότι απουσίαζε η Αθανασία Κατσαρούδη. Πάντως, ο μικρός αριθμός μαθητών/τριών του τμήματος βοήθησε στην αποτελεσματικότερη διεξαγωγή της ομαδοσυνεργατικής δράσης. Χώρισα τους μαθητές/τριες του τμήματος σε 5 ομάδες, από τις οποίες οι 4 αποτελούνταν από τρεις μαθητές και η μια (ομάδα 4) από δύο μαθητές (ένα αγόρι, ένα κορίτσι). Δεν υπήρχε η δυνατότητα να δημιουργήσω μικτές ομάδες, καθώς το τμήμα των Ανθρωπιστικών Σπουδών έχει 3 αγόρια σε σύνολο 15 μαθητών. Στην αρχή έκανα μια παρουσίαση των κειμένων από τα οποία ήταν αντλημένα τα αποσπάσματα που δόθηκαν στο Φύλλο εργασίας. Στη συνέχεια ζήτησα από τους/τις μαθητές/τριες του τμήματος να συνεργασθούν χαμηλόφωνα, για να ανταποκριθούν με επιτυχία στις 4 δραστηριότητες που υπήρχαν σε κάθε κείμενο.

                Εντύπωση μου δημιούργησε το γεγονός ότι οι μαθητές/τριες συνεργάστηκαν χαμηλόφωνα χωρίς να χρειασθεί να κάνω μια παρατήρηση. Περνώντας από τις ομάδες απαντούσα στις απορίες τους, οι οποίες αφορούσαν κυρίως σε διαδικαστικά θέματα. Η βασική απορία στην οποία εστίασα ήταν η ερώτηση «τι είναι ο εθνικά άλλος» και σε συνεργασία με τους άλλους μαθητές/τριες εξήγησα στην ολομέλεια ότι πρόκειται για το άτομο άλλης εθνότητας ή για έναν λαό με διαφορετικά στοιχεία πολιτισμού και συνήθειες από τις δικές μας. Επεσήμανα μάλιστα ότι σε όλα τα κείμενα που τους έδωσα υπάρχει και ένας «εθνικά άλλος» και ότι ο στόχος του σεναρίου είναι να κατανοήσουν  πώς γίνεται αυτό μέσα από τη Λογοτεχνία. Στη συνέχεια οι ομάδες συνέχισαν την εργασία τους με συνεργατική διάθεση και ενθουσιασμό, όπως αποτυπώνονταν αυτά στο βλέμμα και στη συμπεριφορά τους. Ήταν φανερό ότι η μάθηση ήταν ενεργητική και ότι υπήρχε προώθηση της γνώσης με εναλλακτικό τρόπο. Άλλωστε, από τη στιγμή που το μάθημα δεν εξετάζεται πλέον πανελλαδικά καλό είναι οι μαθητές/τριες να εμπλέκονται σε ανάλογες διδακτικές δράσεις.

                Η δεύτερη διδακτική ώρα έγινε την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου 2016 και αναλώθηκε  στην ολοκλήρωση των απαντήσεων των μαθητών/τριών στις δραστηριότητες κάθε κειμένου στο Φύλλο εργασίας.  Οι ίδιοι οι μαθητές/τριες μου ζήτησαν περισσότερο χρόνο γιατί η ποσότητα των δραστηριοτήτων ήταν μεγάλη και δεν προλάβαιναν να τις ολοκληρώσουν στον προβλεπόμενο χρόνο. Σεβάστηκα την επιθυμία των μαθητών και ικανοποίησα το αίτημά τους, διότι έκρινα ότι ο χρόνος ήταν πιεστικός και εκτίμησα παράλληλα το ενδιαφέρον που επεδείκνυαν κατά τη δράση.

                Την τρίτη διδακτική ώρα ( Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2016) έγινε η κριτική ανάγνωση των αποσπασμάτων των δύο πρώτων κειμένων, του αποσπάσματος από το «Σαμπεθάη Καμηλή» του Δ. Χατζή και της Π. Δέλτα «Τα μυστικά του βάλτου», καθώς και η παρουσίαση  των εργασιών των δύο πρώτων ομάδων. Χαρακτηριστικό στοιχείο της διάθεσης και του ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών της πρώτης ομάδας ήταν το γεγονός ότι κατά την παρουσίαση του αποσπάσματος και των νοημάτων του βάσει των δραστηριοτήτων που είχαν δοθεί είναι ότι στην αρχή της παρουσίασής τους έδειξαν στην ολομέλεια τη φωτογραφία ενός Ραβίνου στην Ελλάδα την περίοδο του 1920, περίοδο κατά την οποία αναφέρεται και το διήγημα του Δ. Χατζή. Αυτό αποδεικνύει ότι η διδακτική δράση έδωσε το ερέθισμα στους μαθητές/τριες να αναζητήσουν στο διαδίκτυο πληροφορίες για την κοινότητα των Εβραίων στα Γιάννενα.

                Την τέταρτη διδακτική ώρα που έγινε την Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2016 ολοκλήρωσαν οι μαθητές/τριες της δεύτερης ομάδας την παρουσίαση της εργασίας τους σχετικά με το απόσπασμα από «Τα μυστικά του βάλτου» της Π. Δέλτα και στη συνέχεια έγινε η κριτική ανάγνωση του διηγήματος «Οι πιτσιρίκοι» του Χ. Σακελλαρίου. Στη συνέχεια ζήτησα από την ολομέλεια του τμήματος την έκθεση των συναισθημάτων των μαθητών/τριών και η ανταπόκρισή τους ήταν άμεση. Εκφράστηκε η οργή για τους Γερμανούς και τη σκληρή συμπεριφορά τους, καθώς και η συμπαράσταση και η συμπάθειά τους για τους Έλληνες. Τότε ζήτησα να γίνει ανάλυση της αναλογίας «Κύκλωπας – Οδυσσέας», καθώς πρόθεσή μου ήταν να οργανώσω τη διδασκαλία βάσει των δραστηριοτήτων που είχε αναλάβει να εκπονήσει η ομάδα. Πραγματικά, μετά από τη συζήτηση με την ολομέλεια η ομάδα παρουσίαζε τις απαντήσεις της. Αυτή η  διαφοροποίηση στην παρουσίαση παραξένεψε τους μαθητές/τριες της τάξης, κυρίως αυτούς που είχαν αναλάβει την απάντηση στις δραστηριότητες του κειμένου. Μια μάλιστα μαθήτρια μου εξέφρασε με τη μορφή παραπόνου ότι οι υπόλοιποι συμμαθητές της απαντούν σε αυτά που πρόκειται να πουν, αλλά της εξήγησα ότι σκοπός της δράσης είναι να εμπλακούν όλοι οι μαθητές στην ερμηνεία των κειμένων και δεν πρέπει να την απασχολεί αυτό, καθώς από τη στιγμή που ασχολήθηκαν περισσότερο με τις δραστηριότητες είναι σίγουρο ότι τις έχουν επιμεληθεί πιο άρτια.

                Αναμφίβολα, η προηγούμενη διδακτική παρέμβαση ήταν η καλύτερη δυνατή για την εμπλοκή όλων των μαθητών/τριών της τάξης στη διερεύνηση των νοημάτων των κειμένων. Ωστόσο, η χρονική πίεση και η απόκλιση από τον αρχικό προγραμματισμό διαμόρφωσαν τη δομή της διδακτικής δράσης κατά την πέμπτη διδακτική ώρα. Αυτή έλαβε χώρα την Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016 και περιελάμβανε την κριτική ανάγνωση των αποσπασμάτων των κειμένων των δύο τελευταίων ομάδων, της «Λωξάνδρας» της Μ. Ιορδανίδου και της «Αριάγνης» του Σ. Τσίρκα.  

                Την Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2016 και την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2016 η διδασκαλία επικεντρώθηκε στην κριτική ανάγνωση και ανάλυση του πεζογραφήματος του Γ. Ιωάννου «Στου Κεμάλ το σπίτι». Η ανάλυση ανέδειξε πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον «Εθνικό Άλλο», καθώς οι μαθητές/τριες του τμήματος επεσήμαναν με ευστοχία το γεγονός ότι δεν αντιμετώπισαν μόνο οι Έλληνες το θέμα της προσφυγιάς, αλλά και οι Τούρκοι που ακολούθησαν τον αντίστροφο δρόμο με τους Έλληνες μετά από τη Μικρασιατική καταστροφή. Ακούστηκαν και αντίθετες απόψεις, όπως ότι δεν είναι ίδια η περίπτωση των Ελλήνων και Τούρκων προσφύγων, αφού οι Έλληνες ξεριζώθηκαν βίαια από τις εστίες τους. Οι απόψεις αυτές είναι ενδεικτικές των στερεότυπων αντιλήψεων που από την ιστορική και πολιτισμική μας παράδοση αναπαράγονται και η λογοτεχνία είναι σε θέση να ανατρέψει με τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο περιγράφει την κοινωνική πραγματικότητα.