Φύλλο εργασίας για "Επιστημονικό Λόγο"

Πρότυπο ΓΕΛ Βαρβακείου Σχολής

Φύλλο ομαδοσυνεργατικής δράσης

Διδάσκων καθηγητής: Νικόλαος Κων/νου Αλέφαντος

ΟΜΑΔΑ 1^η

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Το εκκρεμές του Foucault

Την περασμένη χρονιά, όταν επιστήμονες κρέμασαν ένα εκκρεμές πάνω από τον Νότιο Πόλο και το παρακολούθησαν να αιωρείται, επανέλαβαν ουσιαστικά μια φημισμένη επίδειξη που έγινε στο Παρίσι το 1851. Χρησιμοποιώντας ένα ατσάλινο σύρμα μήκους 220 ποδιών, ο Γάλος φυσικός  Jean-Bernard-Lιon Foucault κρέμασε μια σιδερένια μπάλα βάρους 62 λιβρών από τον θόλο του Πάνθεου και το έβαλε σε κίνηση ταλάντωσης μπρος – πίσω. Για να καταγράψει την εξέλιξη της κίνησης, στερέωσε μια γραφίδα στη μπάλα και σκόρπισε άμμο στο πάτωμα κάτω από την μπάλα. Έτσι, η γραφίδα χάραζε γραμμές στην άμμο καταγράφοντας την τροχιά της μπάλας σε σχέση με το πάτωμα.

Το κοινό που παρακολούθησε το πείραμα είδε με έκπληξη το επίπεδο ταλάντωσης του εκκρεμούς να στρέφεται ανεξήγητα, αφήνοντας όλο και διαφορετικά ίχνη σε κάθε ταλάντωσή του. Στη πραγματικότητα ήταν το δάπεδο του Πάνθεου που στρεφόταν αργά. Έτσι ο Foucault κατάφερε να δείξει πιο πειστικά από κάθε άλλη φορά πριν την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της. Στο γεωγραφικό πλάτος του Παρισιού το εκκρεμές συμπλήρωνε μια πλήρη περιστροφή κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού κάθε 30 ώρες. Στο Νότιο ημισφαίριο θα στρεφόταν αντίθετα προς τους δείκτες του ρολογιού, και στον Ισημερινό δεν θα στρεφόταν καθόλου. Στο Νότιο Πόλο, όπως πιστοποίησαν οι σύγχρονοι επιστήμονες η περίοδος της περιστροφής του επιπέδου ταλάντωσής του είναι 24 ώρες.

Ανακτήθηκε στις 20/7/2016 από την ιστοσελίδα: http://physics4u.gr

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει τη δυσθρεψία ως «την κυτταρική ανισορροπία μεταξύ της παροχής θρεπτικών συστατικών και ενέργειας, και των απαιτήσεων του οργανισμού για αυτά, ώστε να εξασφαλίσει την ανάπτυξη, τη διατήρηση και ειδικές λειτουργίες». Ουσιαστικά, η δυσθρεψία προκαλείται όταν ο οργανισμός δεν λαμβάνει επαρκή ενέργεια και απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία ή άλλα συστατικά απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας των ιστών και της λειτουργίας των οργάνων. Η κατάσταση δεν περιορίζεται μόνο στις εμφανείς περιπτώσεις υποσιτισμού• τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα μπορεί, επίσης, να πάσχουν. Εντούτοις, στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου ο όρος αναφέρεται ειδικά στη δυσθρεψία λόγω υποσιτισμού. 

Ο υποσιτισμός είναι συνέπεια της μη κατανάλωσης ή μη απορρόφησης ενέργειας ή απαραίτητων θρεπτικών συστατικών αναλογικά με τις ανάγκες του οργανισμού, ή της απέκκρισης αυτών των συστατικών από τον οργανισμό σε ρυθμό γρηγορότερο σε σχέση με αυτόν που μπορεί να αντικατασταθούν. Οι απώλειες θρεπτικών συστατικών μπορεί να επιταχυνθούν από ένα μεγάλος εύρος καταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων της διάρροιας, της σοβαρής εντερικής δυσλειτουργίας, του εγκαύματος, της υπερβολικής εφίδρωσης, του σοβαρού τραυματισμού, της μακράς διαμονής στο νοσοκομείο ή της κατάχρησης ουσιών, όπως αλκοόλ ή ναρκωτικών. Διαφορετικές διαταραχές μπορούν να προκληθούν ανάλογα με το ποια θρεπτικά συστατικά είναι ελλιπή ή καταναλώνονται υπερβολικά, αλλά μερικά γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν την κόπωση, τη ζαλάδα και την ακούσια απώλεια βάρους. 

Ο ΠΟΥ περιγράφει τον υποσιτισμό ως τη σοβαρότερη μονοσήμαντη απειλή για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Είναι μακράν ο παράγοντας που συνεισφέρει στο μεγαλύτερο βαθμό στην παιδική θνησιμότητα, με 6 εκατομμύρια παιδιά να πεθαίνουν από την πείνα κάθε χρόνο. Ενδομήτριοι περιορισμοί στην ανάπτυξη και η γέννηση ελλιποβαρούς βρέφους προκαλούν 2,2 εκατομμύρια θανάτους παιδιών το χρόνο, ενώ ο ανεπαρκής ή ανύπαρκτος θηλασμός ευθύνεται για άλλους 1,4 εκατομμύρια θανάτους. Στις ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών, όπως η έλλειψη βιταμίνης Α ή ψευδαργύρου, αποδίδονται ακόμη 1 εκατομμύριο θάνατοι. Η ανεπάρκεια σιδήρου είναι η συνηθέστερη διατροφική έλλειψη στα παιδιά παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι σχεδόν 50% όλων των παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι αναιμικά, κυρίως λόγω ανεπάρκειας σιδήρου. Τα υποσιτισμένα παιδιά αναπτύσσονται με χειρότερη υγεία και λιγότερα εκπαιδευτικά επιτεύγματα σε σχέση με τα παιδιά με επαρκή θρέψη. 

Στην Ευρώπη περίπου 33 εκατομμύρια άτομα είναι σε κίνδυνο δυσθρεψίας. Οι μελέτες δείχνουν ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση περίπου το 1/3 των ασθενών στα νοσοκομεία και τα γηροκομεία βρίσκονται σε κίνδυνο υποσιτισμού, όπως και το 10% των ατόμων με ηλικία μεγαλύτερη από 65 έτη. Οι ηλικιωμένοι που ζουν είτε μόνοι στο σπίτι είτε σε γηροκομείο είναι ιδιαιτέρως ευπαθείς. Μεταξύ άλλων παραγόντων, η όρεξη τείνει να μειώνεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, οδηγώντας σε μειωμένη πρόσληψη τροφής και θρεπτικών συστατικών.  Άλλες ομάδες κινδύνου είναι τα άτομα με χρόνια νοσήματα, όσα άτομα ζουν σε συνθήκες φτώχιας ή είναι κοινωνικά απομονωμένα, και όσα έχουν πάρει προσφάτως εξιτήριο από νοσοκομείο. Επιπλέον, τα άτομα που βιώνουν ταχεία ανάπτυξη, όπως τα βρέφη και οι έφηβοι, αλλά και οι έγκυες, έχουν υψηλότερες απαιτήσεις από ό,τι άλλες ομάδες πληθυσμού, και συνεπώς είναι πιο ευπαθή στις επιδράσεις της κακής θρέψης. Τα πολύ πρόωρα βρέφη αποτελούν μια ομάδα υψηλού κινδύνου και μπορεί να χρειαστούν κατά 5 ή 6 φορές αύξηση στο βάρος τους προτού λάβουν εξιτήριο από το νοσοκομείο. 

Η δυσθρεψία μπορεί να προκαλέσει διαταραχή στο ανοσοποιητικό σύστημα, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, φτωχή επούλωση πληγών, καθυστερημένη ανάρρωση και μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας. Άλλες συνέπειες περιλαμβάνουν τη διαταραγμένη μυϊκή λειτουργία, τη χειροτέρευση στην ποιότητα ζωής, την αυξημένη θνησιμότητα, καθώς και την αυξημένη χρήση των πόρων υγειονομικής περίθαλψης και το αυξημένο κόστος. 

http://www.eufic.org/article/el/page/FTARCHIVE/artid/Time-to-recognise-malnutrition-Europe

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.      Σε ποια από τα ακόλουθα είδη επιστημονικών κειμένων ανήκουν τα παραπάνω κείμενα: α. Αναφορά, β. Εξήγηση, γ. Διαδικασία/Πείραμα, δ. Έκθεση. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

2.      Ποια είναι η διαφορά, σύμφωνα με το πρώτο κείμενο, του εκκρεμούς του Φουκώ από το εκκρεμές που κρέμασαν πρόσφατα οι επιστήμονες στο Νότιο Πόλο και πού οφείλεται αυτή;

3.      Ποιο από τα παραπάνω κείμενα έχει αφηγηματικό χαρακτήρα και για ποιους λόγους;

4.      Ποιο από τα παραπάνω κείμενα έχει επιχειρηματολογικό χαρακτήρα και γιατί; Δικαιολογήστε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο.

5.      Σε ποιο από τα παραπάνω κείμενα παρατηρείτε τεκμήρια, τι είδους είναι αυτά και γιατί ο συντάκτης του κειμένου τα χρησιμοποιεί;

ΟΜΑΔΑ 2^η

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Πορίσµατα της Οµάδας Εργασίας της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδηµίας Αθηνών επί

του θέµατος «Πυρηνική Ενέργεια και Ενεργειακές Ανάγκες της Ελλάδος»

Το πλέον κρίσιµο πρόβληµα της αποδοχής της πυρηνικής ενέργειας είναι η ασφαλής διαχείριση των ραδιενεργών πυρηνικών καταλοίπων/αποβλήτων. Επί του θέµατος αυτού παρατηρούνται τα εξής:

 - Αν και τα ραδιενεργά πυρηνικά κατάλοιπα/απόβλητα είναι επικίνδυνα, η ποσότητα   

    και ο όγκος τους είναι πολύ µικρός.

- Οι ειδικοί επιστήµονες θεωρούν τα ραδιενεργά πυρηνικά κατάλοιπα/απόβλητα επιστηµονικά και τεχνικά καλώς κατανοητά και πρόσφορα για την ασφαλή τους διαχείριση, ενώ τονίζουν την άριστη επιστηµονική βάση της τεχνολογίας ανίχνευσης, των µηχανισµών επίδρασης επί των οργανισµών και των συνεπειών της, καθώς και των τρόπων παρακολούθησης των σχετικών ακτινοβολιών. Επισηµαίνεται, επίσης, ότι υπάρχουν αρκετές µέθοδοι µείωσης της τοξικότητας των καταλοίπων και αποµόνωσής τους από τη βιόσφαιρα και ότι η ραδιενέργειά τους µειώνεται σηµαντικά µε την πάροδο του χρόνου.

- Τα πυρηνικά κατάλοιπα είτε ανακυκλώνονται είτε ενταφιάζονται χωρίς ανακύκλωση. Η πρώτη περίπτωση έχει οικονοµικά οφέλη και µειώνει σηµαντικά τον όγκο των καταλοίπων, ενέχει όµως τον κίνδυνο χρήσης του παραγόµενου πλουτωνίου για τροµοκρατικές ενέργειες. Σχετικά µε τη δεύτερη περίπτωση, οριστικοί χώροι εναπόθεσης πυρηνικών αποβλήτων βρίσκονται σε προχωρηµένο στάδιο κατασκευής σε πολλές χώρες. Ουδεµία όµως χώρα διαθέτει σήµερα οριστικούς χώρους εναπόθεσης των πυρηνικών αποβλήτων.

- Η χρήση πυρηνικής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή από µία χώρα προϋποθέτει τη θέσπιση ενός εθνικού προγράµµατος διαχείρισης για την προσωρινή και µόνιµη αποθήκευση ραδιενεργών καταλοίπων που θα προέλθουν από τις προτεινόµενες πυρηνικές µονάδες. Η διεθνής αποδοχή αυτού του προγράµµατος κρίνεται απαραίτητη. Τονίζεται, εν προκειµένω, ότι η λύση των καταλοίπων ναι µεν επιβάλλεται να είναι εθνική, αλλά είναι θέµα συµφωνίας µε τους προµηθευτές του πυρηνικού υλικού.

● Είτε η διαχείριση των πυρηνικών καταλοίπων περιλαµβάνει ανακύκλωση του αναλωµένου καυσίµου είτε όχι, µία αποδεκτή λύση του προβλήµατος των πυρηνικών καταλοίπων/αποβλήτων είναι επιτακτική, προκειµένου να ληφθεί µία απόφαση ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας στον ελληνικό χώρο.

● Το ζήτηµα της πυρηνικής ασφάλειας παραµένει κρίσιµο για τη χώρα µας καθώς τα πυρηνικά εργοστάσια είναι ήδη πραγµατικότητα και προβλέπεται να αυξηθούν.

● Επιβάλλεται ρεαλιστική αξιολόγηση των ενεργειακών αναγκών και στόχων της Ελλάδος και πλήρης ανάλυση των δυνατοτήτων και των προβληµάτων όλων των πηγών ενέργειας: ορυκτών καυσίµων, ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, εξοικονόµησης ενέργειας, και πυρηνικής ενέργειας.

Ανακτήθηκε στις 6/6/2015 από την ιστοσελίδα: http://www.academyofathens.gr/Documents/christoforou_porismata.pdf

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Πολύ μεγάλη μέρα για την ανθρωπότητα. Η NASA ανακοίνωσε την εύρεση νερού σε υγρή μορφή στον Άρη. Οι φωτογραφίες που έχει στην κατοχή της η αμερικανική διαστημική εταιρία δείχνουν φωτεινές ροές νερού σε ορεινές εκτάσεις του πλανήτη. Ιδιαίτερα αλμυρό νερό σε υγρή μορφή διατρέχει κρατήρες και χαράδρες του πλανήτη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως η ανακάλυψη αυτή αυξάνει τις πιθανότητες ύπαρξης κάποιας μορφής ζωής που ενδέχεται να βρίσκεται στον κόκκινο πλανήτη.

Ο επιστημονικός συντάκτης της βρετανικής Guardian αναφέρει πως οι ροές αυτές στερεύουν το χειμώνα, δηλαδή τους μήνες που η θερμοκρασία πέφτει δραματικά. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σίγουροι για την πηγή-προέλευση του νερού αυτού, όμως ενδέχεται να αναβλύζει από τα έγκατα του εδάφους ή να προκύπτει από την υγροποίηση στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η ανακάλυψη αυτή πάντως αναζωπυρώνει τις θεωρίες πως ο πλανήτης είναι ο πιο κατάλληλος για μετοίκηση από την ανθρωπότητα στο μέλλον.

Νερό στην επιφάνεια του Άρη

Σε  φωτογραφίες, που έδωσε στη δημοσιότητα η NASA, παρατηρούμε τα γαλάζια σημεία που πιθανόν αποτελούν τις ροές, αλλά και τις αυλακώσεις σε σημεία που υποδεικνύουν την ύπαρξη νερού.

Παρόμοιες αυλακώσεις έχουν καταγραφεί στην Ανταρκτική, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως πρόκειται για την ίδια περίπτωση. Για την ακρίβεια το νερό στον Άρη έχει πολύ μεγαλύτερη περιεκτικότητα αλάτων από εκείνη των ωκεανών, τόσο που εικάζεται πως η ροή του γίνεται εντός λεπτών στρωμάτων νοτισμένου εδάφους.

Οι αυλακώσεις στο έδαφος του πλανήτη δίνουν πολύ ισχυρές ενδείξεις πως κατά τους θερμούς μήνες, ο Άρης διατρέχεται σε διάφορα σημεία από νερό σε υγρή μορφή. Στην πραγματικότητα αυτό που αναφέρουν οι επιστήμονες είναι πως μετά από έρευνα, υποστηρίζουν πως οι αυλακώσεις δημιουργήθηκαν από διάβρωση του εδάφους που θα μπορούσε να δημιουργήσει μόνο αλμυρό νερό.

Παρόλα αυτά, το νερό αυτό στον Άρη δεν θα μπορούσε να είναι στην καθαρή μορφή που το γνωρίζουμε δηλαδή H2O, αφού σε αυτή τη μορφή θα εξατμιζόταν μόλις στους 10oC, ενώ θα παρέμενε σε παγωμένη μορφή το περισσότερο διάστημα, αφού η θερμοκρασία συνήθως παραμένει στους -50oC. Έτσι, οι επιστήμονες καταλήγουν στο συμπέρασμα πως πρόκειται για νερό, το οποίο όμως έχει μεγάλες ποσότητες αλάτων, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει το χαμηλότερο όριο στο οποίο το νερό στον Άρη στερεοποιείται και παγώνει. 

Υπάρχει ζωή στον Άρη;

Έχουμε πολλές πιθανότητες να βρισκόμαστε στο σωστό σημείο της επιφάνειας του πλανήτη ώστε να κάνουμε ενδελεχή αναζήτηση ζωής στον Άρη, αναφέρει ο κ. Green. O διευθυντής της NASA δηλώνει πως τουλάχιστον στη γη, όπου και αν βρίσκεται νερό, με όποια μορφή κι αν υπάρχει αυτό, εκεί υπάρχει και ζωή.

"Έχουμε μόνο ένα δείγμα ζωής, αυτό της γης. Δεν ξέρουμε καν πώς ξεκίνησε η ζωή στο δικό μας πλανήτη. Έχουμε πάντως ενδείξεις πως ενδέχεται να υπήρχε ζωή στον Άρη. Μπορούμε να είμαστε πιο μεθοδικοί, να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πόσο νερό πήγε στο έδαφος του πλανήτη" σημειώνουν οι επιστήμονες στη συνέντευξη τύπου.  Οι επιστήμονες ανακοινώνουν πως η αναζήτηση για νερό κατά κάποιο τρόπο στέφτηκε με επιτυχία και τώρα στα ίδια αυτά σημεία, θα κάνουν προσπάθειες να βρουν σημάδια για την ύπαρξη ζωής.

Διαβάζουμε στη Guardian πως οι Αμερικανοί επιστήμονες έχουν πολλές ενδείξεις πως στο παρελθόν ο Άρης διέθετε στο παρελθόν ποτάμια, λίμνες ή ακόμη και θαλάσσιες περιοχές στην επιφάνειά του.

Είναι ο Άρης ένας κατοικήσιμος πλανήτης;

Με πολλούς τρόπους ο Άρης, είναι ο πλανήτης που "προσιδιάζει" περισσότερο με τη γη. Έχει σχετικά ήπια θερμοκρασία στην επιφάνειά του, συγκρινόμενος με άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, έχει φυσικά ατμόσφαιρα, σε αντίθεση με τη Σελήνη και τον Ποσειδώνα, που είναι γεμάτη κρατήρες από προσκρούσεις κομητών στην επιφάνειά τους.

"Ο Άρης μοιάζει όλο και περισσότερο ο δυνητικά καλύτερος πλανήτης στον οποίο θα μπορούσε να μετοικήσει η ανθρωπότητα" αναφέρουν οι επιστήμονες που με τη σημερινή τους ανακάλυψη, αλλά και όλα τα άλλα στοιχεία που έχουν συλλέξει αναφορικά με τον κόκκινο πλανήτη, διαθέτουν περισσότερες ενδείξεις πως ο άνθρωπος θα μπορούσε να βρεθεί εκεί και να κατοικήσει αυτόν τον πλανήτη.

Φυσικά οι ειδικοί τονίζουν πως το γεγονός πως ο πλανήτης έχει νερό, δεν σημαίνει πως είναι και απλή υπόθεση η καλλιέργεια στην επιφάνειά του. Η πίεση είναι πολύ υψηλή, αφού η ατμόσφαιρα εκεί είναι ιδιαίτερα αδύναμη. Θα μπορούσε όμως κανείς να δημιουργήσει ένα θερμοκήπιο και εκμεταλλευόμενος το νερό του πλανήτη να κατορθώσει κάτι που σήμερα μοιάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Ρεπορτάζ: Σαββίδης Λ. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα: http://news247.gr

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.       Σε ποιο από τα δύο κείμενα, αν κρίνουμε από το λεξιλόγιο, τη σύνταξη (ενεργητική, παθητική) και το είδος του κειμένου, όπου ανήκουν, γίνεται προσπάθεια εκλαϊκευμένης απόδοσης επιστημονικών πορισμάτων; Δικαιολογήστε την απάντησή σας με σχετικές αναφορές από τα δύο κείμενα.

2.       Να βρείτε στο πρώτο κείμενο τέσσερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με σχετικές αναφορές σε χωρία του κειμένου.

3.       Για ποιους λόγους ο συντάκτης του δεύτερου κειμένου παραθέτει δηλώσεις των επιστημόνων της ΝΑΣΑ και με ποιο τρόπο τις εισάγει στο κείμενό του;

4.       Σε ποιο από τα δύο κείμενα παρατηρούμε επιχειρήματα; Να αναφέρετε δύο παραδείγματα. Σε ποιο παρατηρούμε σχόλια; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα και να δικαιολογήσετε την παρουσία του.

ΟΜΑΔΑ 3^η

ΚΕΙΜΕΝΟ

«Θετικά αποτελέσματα» σε πείραμα με γενετικά τροποποιημένα κουνούπια

Οξφόρδη

Η απελευθέρωση εκατομμυρίων γενετικά τροποποιημένων κουνουπιών, σχεδιασμένων να προκαλούν κατάρρευση των φυσικών πληθυσμών εντόμων, φαίνεται πως οδήγησε σε θεαματική μείωση των κρουσμάτων δάγγειου πυρετού σε μια μικρή πόλη της Βραζιλίας.

Η Oxitec, εταιρεία που ιδρύθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, απελευθέρωσε 25 εκατομμύρια αρσενικά κουνούπια σε μια γειτονιά της πόλης Πιρασικάμπα στην πολιτεία του Σάο Πάολο.

Στα κουνούπια αυτά είχαν εισαχθεί γονίδια που προκαλούν πρόωρο θάνατο. Η ιδέα είναι ότι τα διαγονιδιακά έντομα θα προλάβουν να ζευγαρώσουν με θηλυκά κουνούπια στη φύση, οι απόγονοί τους όμως θα πεθάνουν λόγω του θνησιγόνων γονιδίων.

Σύμφωνα με την εταιρεία, η δοκιμή μείωσε κατά 82% τους πληθυσμούς του ξενόφερτου κουνουπιού Aedes aegypti, γνωστού και ως «κουνούπι τίγρης», το οποίο μεταδίδει στον άνθρωπο τον δάγγειο και τον κίτρινο πυρετό.

Η Βραζιλία είναι η πρώτη χώρα που επιτρέπει τη δοκιμαστική απελευθέρωση γενετικά τροποποιημένων εντόμων. Η μαζική απελευθέρωση των εντόμων απαιτεί όμως άδεια από την αρμόδια ρυθμιστική αρχή Anvisa.

Προκειμένου να λάβει την τελική έγκριση, η Oxitec καλείται να δείξει ότι τα «μεταλλαγμένα» κουνούπια όχι μόνο μειώνουν τους πληθυσμούς κουνουπιών αλλά και ότι περιορίζουν τα κρούσματα ασθενειών.

Η Oxitec υποστηρίζει τώρα ότι το κατάφερε. Στη γειτονιά του Πιρασικάμπα όπου απελευθερώθηκαν τα αρσενικά κουνούπια, οι αναφορές για κρούσματα δάγγειου πυρετού μειώθηκαν κατά περισσότερο από 90%,  συγκριτικά με περίπου 50% σε περιοχές της πόλης όπου εφαρμόστηκαν μόνο συμβατικές μέθοδοι για την καταπολέμηση των κουνουπιών την περίοδο 2015-2016.

Τα αποτελέσματα δεν έχουν δημοσιευτεί στον επιστημονικό Τύπο, χαρακτηρίστηκαν όμως ενθαρρυντικά από ανεξάρτητους ειδικούς που κλήθηκαν να σχολιάσουν το θέμα στο περιοδικό New Scientist.

Η Oxitec σχεδιάζει τώρα μεγαλύτερες δοκιμές πεδίου σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύμφωνα με τον οποίο η τεχνολογία των «μεταλλαγμένων» κουνουπιών μπορεί να περιορίσει την εξάπλωση του ιού Ζίκα.

Δοκιμές μικρής κλίμακας έχουν πραγματοποιηθεί από την Oxitec και στον Παναμά και τα Νησιά Κέιμαν, ενώ ανάλογα σχέδια εξετάζουν και η Μαλαισία και η πολιτεία της Φλόριντα στις ΗΠΑ.

Εκτός από κουνούπια, η Oxitec έχει επίσης δημιουργήσει στείρους αρσενικούς δάκους, οι οποίοι δοκιμάστηκαν σε μικρή κλίμακα στην Κρήτη και περιμένουν τώρα έγκριση για χρήση στους ελαιώνες της Ισπανίας.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης, ανακτήθηκε στις 20/7/2016 από την ιστοσελίδα: http://news.in.gr

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

H ανάπτυξη της επιστήμης στη Δύση τους τελευταίους αιώνες, καθώς και η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης κατά τον 20ό αιώνα, έφεραν εκπαιδευτικούς, θεωρητικούς της εκπαίδευσης, γλωσσολόγους αλλά και επιστήμονες των θετικών επιστημών μπροστά στο πρόβλημα του τρόπου με τον οποίο η επιστημονική γνώση προσλαμβάνεται από το ευρύτερο κοινό. Και εδώ ακριβώς τίθεται το ζήτημα της γλώσσας της επιστήμης: αν, δηλαδή, ο επιστημονικός λόγος είναι προσβάσιμος από το ευρύτερο μη εξειδικευμένο κοινό ή, αντίθετα, δομείται ως ερμητικός λόγος που αποκλείει την πρόσβαση στους μη ειδικούς και λειτουργεί ως λόγος εξουσίας για αυτούς που τον κατέχουν. Kρίσιμο σημείο για τη δυνατότητα πρόσβασης στον επιστημονικό λόγο κατέχουν οι εκπαιδευτικοί θεσμοί και ο τρόπος που αυτοί "διδάσκουν" την επιστήμη, μιας και η πρώτη και περισσότερο οργανωμένη επαφή των ανθρώπων με την επιστημονική γνώση πραγματοποιείται στα πλαίσια του σχολείου, αρχικά στην πρωτοβάθμια και κυρίως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Στο παρόν κείμενο θα γίνουν ορισμένες πρώτες επισημάνσεις για τη γλώσσα της επιστήμης που στηρίζονται στις θεωρητικές επεξεργασίες των γλωσσολόγων M. A. K. Halliday και J. R. Martin (1993), οι οποίοι κινούνται στον χώρο της συστημικής λειτουργικής γλωσσολογίας [systemic functional linguistics].

H επιστήμη ή η επιστημονική σύλληψη του κόσμου δεν μπορεί να κατακτηθεί, χωρίς προηγουμένως να κατακτηθεί και η ιδιαίτερη "γλώσσα" που έχει διαμορφωθεί για να την περιγράψει. O γραμματισμός στις επιστήμες πρέπει να νοείται τόσο ως κατάκτηση του πεδίου, δηλαδή της ιδιαίτερης γνώσης, όσο και του είδους λόγου με το οποίο αυτή η γνώση οργανώνεται και μεταδίδεται. H λειτουργικότητα, ο τεχνικός και αφηρημένος χαρακτήρας των επιστημονικών κειμενικών ειδών είναι ζητήματα που πρέπει να απασχολήσουν δασκάλους και μαθητές με στόχο τον γραμματισμό στο πεδίο αυτό. H επάρκεια ενός μαθητή στο πεδίο των επιστημών -φυσικών και ανθρωπιστικών-κοινωνικών- και η συνακόλουθη σχολική επιτυχία εξαρτώνται σημαντικά από τον βαθμό που ο μαθητής έχει κατακτήσει τον επιστημονικό λόγο τόσο σε επίπεδο κατανόησης όσο και παραγωγής. Tα κειμενικά είδη που κατεξοχήν προσιδιάζουν στη φύση του επιστημονικού λόγου είναι τα εξής:

α) Aναφορά [report] Πρόκειται για το κατεξοχήν κειμενικό είδος μέσω του οποίου αναπτύσσεται ο επιστημονικός λόγος. Στην πραγματικότητα τα σχολικά εγχειρίδια δεν αποτελούν παρά μεγάλες αναφορές που υποδιαιρούνται σε μικρότερες ενότητες. H βασική λειτουργία αυτού του κειμενικού είδους είναι να οργανώνει τις υπάρχουσες πληροφορίες για ένα αντικείμενο μέσω της ταξινόμησης ή μέσω της αποσύνθεσής του (δηλαδή της ανάλυσης του όλου σε μέρη). Oι αναφορές μπορούν επίσης να έχουν καθαρά περιγραφικό χαρακτήρα, καθώς κατονομάζουν και καταγράφουν ιδιότητες, λειτουργίες και χρήσεις του υπό εξέταση αντικειμένου.

Tα ιδιαίτερα γλωσσικά χαρακτηριστικά του είδους αυτού είναι τα εξής: α. τα υπό εξέταση αντικείμενα (πράγματα, έμβια όντα, φαινόμενα) περιγράφονται γενικευτικά και όχι συγκεκριμένα (π.χ. τα φυτά, τα οικοσυστήματα, τα ζώα) β. χρησιμοποιούνται αχρονικά ρήματα σε ενεστώτα χρόνο (π.χ. είναι, έχει, αποτελείται κλπ.) και γ. γίνεται ευρεία χρήση προτάσεων με τα ρήματα είμαι και έχω.

Tο κειμενικό αυτό είδος, όταν χρησιμοποιείται στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών, εμφανίζει μικρότερο βαθμό τεχνικότητας, καθώς η βασική του λειτουργία δεν είναι να προβεί σε ταξινομήσεις αλλά σε γενικεύσεις.

β) Eξήγηση. Πρόκειται για το κειμενικό είδος που δίνει έμφαση στην περιγραφή των διαδικασιών, οι οποίες είτε ταξινομούνται είτε χρησιμοποιούνται ως κριτήρια για την ταξινόμηση των αντικειμένων. Oι βασικές διαφορές της εξήγησης από την αναφορά -στο επίπεδο των γλωσσικών χαρακτηριστικών- είναι ότι περιλαμβάνει μεγαλύτερο ποσοστό ρημάτων δηλωτικών ενέργειας και ότι οι ενέργειες οργανώνονται βάσει λογικής ακολουθίας. Kαι σε αυτό το είδος βρίσκουμε συμμετέχοντες με γενικευτική αναφορά και αχρονικά ρήματα.

γ) Διαδικασία/ Πείραμα. Πρόκειται για το κειμενικό είδος που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο φαινομένων και συμβάντων. Στηρίζεται στην έννοια της διαδικασίας και δεν είναι παρά μια διαδοχή βημάτων με συγκεκριμένη λειτουργία και δομή: Στόχος-Mέθοδος-Aποτελέσματα-Συμπέρασμα. H δομή αυτού του κειμενικού είδους αντανακλά την επιστημονική μέθοδο εν γένει. Tο βασικό γλωσσικό χαρακτηριστικό του πειράματος είναι η χρήση της προστακτικής. Ωστόσο, το πείραμα μπορεί να πάρει και τη μορφή του απολογισμού (κυρίως στο στάδιο της μεθόδου), όπου στη θέση της προστακτικής χρησιμοποιούνται ρήματα σε παρελθόντα χρόνο και οι συμμετέχοντες γίνονται συγκεκριμένοι. Συχνή είναι σε αυτή την περίπτωση η χρήση της παθητικής φωνής με στόχο τη θεματική προβολή των αντικειμένων και της διαδικασίας, και όχι των ατόμων που διενεργούν το πείραμα.

δ) 'Εκθεση. H βασική λειτουργία αυτού του κειμενικού είδους είναι η παρουσίαση μιας άποψης, ενός επιχειρήματος. Στηρίζεται στη λογική περισσότερο παρά στη χρονική αλληλουχία των συμβάντων και συνήθως εμφανίζει την εξής δομή: Θέση-Eπιχείρημα (n)-Eπανάληψη-Συμπέρασμα. Aποτελεί βασικό ερμηνευτικό εργαλείο στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αφαίρεση, η οποία πραγματώνεται και εδώ κυρίως μέσω της ονοματοποίησης.

Μαρία Αραποπούλου & Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου. Η χρήση της γλώσσας στα μη γλωσσικά μαθήματα: ο λόγος των επιστημών. Ανακτήθηκε στις 20/7/2016 από την ιστοσελίδα: http://www.komvos.edu.gr.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.       Ποιο από τα δύο παραπάνω κείμενα παραθέτει με τρόπο πιο εκλαϊκευτικό τις επιστημονικές γνώσεις; Επιχειρώντας μια σύγκριση ανάμεσα στα δύο κείμενα και με σχετικές αναφορές δώστε τεκμηριωμένα την απάντησή σας.

2.       Λαμβάνοντας υπόψη σας την ταξινόμηση των επιστημονικών κειμένων, την οποία επιχειρεί το δεύτερο κείμενο, να εντοπίσετε το είδος του επιστημονικού κειμένου στο οποίο ανήκει και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

3.       Να εντοπίσετε στο δεύτερο κείμενο τέσσερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με σχετικές αναφορές.

4.       Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει το πρώτο κείμενο να διερευνήσετε τι είδους εταιρία είναι η Oxitec, πού εδρεύει, ποια η αδημοσίευτη έρευνα που επιχείρησε και ποια η σημασία της.

ΟΜΑΔΑ 4^η

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Τα νευτώνεια υγρά ή φυσικά ρευστά είναι αυτά που εμφανίζουν χαμηλό ιξώδες, είναι μάλλον ασυμπίεστα και κατά την ροή τους αναπτύσσονται πολύ μικρές εσωτερικές τριβές στα μόρια τους. Τέτοια ρευστά είναι π.χ. το νερό, τα υδατικά διαλύματα, ορισμένοι υδατικοί διαλύτες, τα αραιά αιωρήματα και γαλακτώματα, καθώς και όλα τα αέρια. Ένα μη νευτώνειο ρευστό είναι αυτό του οποίου οι ιδιότητες της ροής του διαφέρουν ολοκληρωτικά από εκείνες των νευτώνειων ρευστών. Δηλαδή παρουσιάζουν χαμηλό ιξώδες ιδιαίτερα όταν υποβάλλονται σε ανάδευση και γίνονται περισσότερο λεπτόρρευστα, όπως, για παράδειγμα, το τυπογραφικό μελάνι, οι διάφορες βαφές (ελαιοχρώματα κλπ). Επίσης, σ’ αυτή τη κατηγορία υπάγονται τα πυκνά αιωρήματα, καθώς και τα διάφορα πυκνά γαλακτώματα.

Εκτέλεση του πειράματος

Υλικά

1 κουτί άνθους αραβοσίτου (corn flour) 
νερό 
1 κουτάλι 
1 μικρό μπολ

Οδηγίες

Τοποθετήστε στο μπολ ποσότητα ίση με μισό περίπου κουτί άνθους αραβοσίτου (χρησιμοποιώντας αυτή την ποσότητα παρατηρούμε συνήθως ικανοποιητικά αποτελέσματα). Προσθέστε λίγο νερό (αναλογία περίπου 2,5 μέρη άνθους αραβοσίτου προς 1 μέρος νερού) και ανακατέψτε αργά μέχρι να σχηματιστεί ένα ομογενές μείγμα. Το μείγμα σας, θα πρέπει να μοιάζει με ένα παχύρρευστο υγρό. Αν η αναλογία είναι σωστή, θα πρέπει να συναντάτε αντίσταση όταν προσπαθείτε να ανακατέψετε το υγρό αυτό γρήγορα. Αντίθετα, όταν κινείτε αργά το κουτάλι η αντίσταση που νιώθετε θα πρέπει να είναι μικρή, όπως σε ένα συνηθισμένο υγρό. Αν το υγρό δεν παρουσιάζει αυτή τη συμπεριφορά, πειραματιστείτε με τις αναλογίες μέχρι να το πετύχετε (προσθέστε λίγο νερό ή άνθος αραβοσίτου αντίστοιχα).

Τι συμβαίνει

Παρατηρούμε ότι το μείγμα που δημιουργήσαμε συμπεριφέρεται σαν ρευστό όταν του ασκούμε μικρές δυνάμεις, (π.χ. το ανακατεύουμε πολύ αργά), ενώ όταν οι δυνάμεις είναι μεγαλύτερες, (π.χ. προσπαθούμε να το ανακατέψουμε γρήγορα), αντιδρά σαν στερεό. Το υγρό που δημιουργήσαμε ανήκει στην κατηγορία των μη νευτώνειων ρευστών. Στα ρευστά της κατηγορίας αυτής, το ιξώδες τους (δηλ. το πόσο παχύρρευστα είναι) εξαρτάται από τις δυνάμεις που τους ασκούνται. Αντίθετα, στα «κανονικά» (νευτώνεια) ρευστά το ιξώδες δεν επηρεάζεται από εξωτερικές δυνάμεις.

Άλλα γνωστά, μη νευτώνεια ρευστά είναι το κέτσαπ, η κινούμενη άμμος, η οδοντόπαστα, το μελάνι κ.λπ.. Ορισμένα βέβαια από αυτά, όπως το κέτσαπ, παρουσιάζουν ακριβώς την αντίθετη συμπεριφορά απ’ αυτήν του μείγματός μας, δηλαδή είναι πιο παχύρρευστα όταν τους ασκούνται μικρές δυνάμεις και λιγότερο όταν δέχονται μεγαλύτερες δυνάμεις. Για το λόγο αυτόν ανακινούμε το μπουκάλι με το κέτσαπ προκειμένου να γίνει λιγότερο παχύρρευστο και να βγει από το μπουκάλι.

Αν θέλετε να κάνετε το παραπάνω πείραμα πραγματικά εντυπωσιακό, ρίξτε το υγρό αυτό σε ένα ηχείο, αφού πρώτα το καλύψετε με διαφανή μεμβράνη για να μην καταστραφεί! Βάλτε να παίξει ένα μουσικό κομμάτι με πολύ χαμηλές συχνότητες (δηλ. με πολλά μπάσα), π.χ. συχνότητες γύρω στα 30 Hz. Στην περίπτωση αυτή οι δονήσεις του ηχείου παρέχουν τις απαραίτητες δυνάμεις, με αποτέλεσμα το υγρό να «χορεύει»!

ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τελειώσετε ρίξτε το μείγμα στα σκουπίδια και όχι στον νεροχύτη ή στην τουαλέτα γιατί μπορεί να φράξει ο αποχετευτικός σωλήνας!

Περισσότερες πληροφορίες για τη φύση των μη-νευτώνειων ρευστών και τις σχετικές έρευνες που γίνονται, μπορείτε να βρείτε στους συνδέσμους που ακολουθούν:

http://www.sciencebyjones.com/viscosity_overview.htm 
http://web.mit.edu/nnf

Ανακτήθηκε στις 20/7/2016 από την ιστοσελίδα: http://physics4u.gr

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Αλαχιώτης Σταμάτης Ν. 
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 02/03/1997, 00:00 | ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 02/03/1997, 00:00 

Ξαφνικά η λέξη «κλωνοποίηση» μπήκε στο λεξιλόγιό μας. Για όλους εμάς,τους μη ειδικούς, είναι κάτι καινούργιο. Στον χώρο της γενετικής υπάρχει προηγούμενο με τη μέθοδο της κλωνοποίησης;

«Πριν από 37 χρόνια ο γάλλος βιολόγος Gourdon εφήρμοσε τη μέθοδο της κλωνοποίησης (κλωνισμού) σε έναν βάτραχο και δημιούργησε έναν πανομοιότυπο. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσε να επαναληφθεί το πείραμα. Σήμερα η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Ρόσλιν του Εδιμβούργου δημιούργησε το πρώτο κλωνοποιημένο θηλαστικό από κύτταρο ζώντος ενήλικου ζώου».

Σε τι έγκειται αυτή η μέθοδος;

«Η μέθοδος που ακολούθησαν στο πείραμα του Εδιμβούργου είναι η εξής: πήραν κύτταρο από τον μαστό ενός ενήλικου προβάτου και το επεξεργάστηκαν έτσι ώστε να μπορεί να γίνει δεκτό από το ωάριο ενός θηλυκού προβάτου. Υστερα έγινε λήψη ωαρίου και κατέστρεψαν τον πυρήνα του ωαρίου, όπου υπάρχουν όλες οι γενετικές πληροφορίες. Εμφυτεύοντας λοιπόν το κύτταρο στο ωάριο αντικατέστησαν το DNA του ωαρίου με το DNA του δότη. Η συγχώνευση γίνεται με ηλεκτρικό σπινθήρα και επέρχεται σύντηξη. Στη συνέχεια τοποθέτησαν το έμβρυο που προέκυψε στη μήτρα μιας προβατίνας. Ετσι γεννήθηκε η "Ντόλι", το κλωνοποιημένο πρόβατο κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του προβάτου από το οποίο είχε ληφθεί το κύτταρο. Είναι ένα πρόβατο γενετικά πανομοιότυπο με το ζώο από το οποίο προήλθε το αρχικό κύτταρο».

Θεωρητικά, με την ίδια τεχνική θα μπορούσε να ληφθεί ένα ανθρώπινο κύτταρο και να χρησιμοποιηθεί το DNA του για να δημιουργηθεί ένας πανομοιότυπος άνθρωπος;

«Αυτό μπορεί να είναι το επόμενο βήμα. Τότε το άτομο που θα δημιουργηθεί με τη μέθοδο της κλωνοποίησης θα έχει τα ίδια γενετικά χαρακτηριστικά με το πρότυπο. Θα μοιάζει στην εξωτερική εμφάνιση, όπως συμβαίνει με τα δίδυμα, συγχρόνως όμως θα έχει ταυτόσημες ιδιότητες στα γονίδιά του. Στόχος των πειραμάτων της κλωνοποίησης είναι η επικράτηση θετικών χαρακτηριστικών με την επιλογή προς αναπαραγωγή ατόμων με αυτές τις ιδιότητες».

Δεν θα μπορούσε να γίνει το ίδιο με τη διαδικασία της συμβατικής γονιμοποίησης δύο ατόμων που έχουν θετικές ιδιότητες στα γονίδιά τους;

«Όχι, γιατί στην περίπτωση αυτή τα γονίδια του ενός συνδυάζονται με του άλλου και το αποτέλεσμα δεν είναι προβλέψιμο. Ας πούμε, δύο ευφυείς άνθρωποι δεν είναι σίγουρο ότι θα γεννήσουν ένα ευφυές παιδί, ενώ από μετρίας ευφυΐας γονείς μπορεί να γεννηθεί ένα εξαιρετικών διανοητικών ικανοτήτων παιδί».

Με τη μέθοδο της κλωνοποίησης δηλαδή, αν μπορούσαμε να πάρουμε ένακύτταρο του Αϊνστάιν, θα βλέπαμε γύρω μας πολλούς Αϊνστάιν;

«Δεν θα συμβεί αυτό ακριβώς. Γιατί μπορεί να έχουν πανομοιότυπες γενετικές ιδιότητες, η εξέλιξη όμως των κλωνοποιημένων Αϊνστάιν εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο κινούνται. Αν έχουν διαφορετικά ερεθίσματα, θα έχουν και διαφορετική εξέλιξη».

Επομένως η κλωνοποίηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι κληροδοτεί το ταλέντο.

«Θα λέγαμε σωστότερα: τις κλίσεις του ατόμου σε κάποιον τομέα».

Θα ήταν «άχρωμος» ένας κόσμος όπου επικρατεί η ομοιομορφία;

«Η φύση στηρίζεται στην ποικιλομορφία. Η ζωή είναι η ίδια η ποικιλομορφία. Η ιδιαιτερότητα εμπεριέχει το ενδιαφέρον και την ουσία της ζωής. Μια παρέα ανθρώπων που σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, που έχουν τα ίδια αισθήματα, πόσο ανιαρή συνεύρεση θα ήταν... Ή αν υπήρχαν μόνο γυναίκες τύπου Μπριζίτ Μπαρντό ή Ντέμι Μουρ... Στη φύση η ομορφιά δεν κρύβεται στη σχέση του καλού με το κακό, αλλά του καλύτερου με το χειρότερο».

Ποιος μπορεί να βάλει χαλινάρι στην παραγωγή ανθρώπινων αντιτύπων; Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να γεννηθεί ένας μελλοντικός εφιάλτης από κάποιους που θα χρησιμοποιήσουν τη μέθοδο για να φτιάξουν «ρεπλίκες» με σκοπούς ιδιοτελείς;

«Η επιστήμη δεν μπορεί να φρενάρει. Και η κλωνοποίηση είναι μια νέα μέθοδος που μοιάζει με... μαχαίρι: μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για να κόψεις ψωμί αλλά και για να σκοτώσεις. Εκείνο που πρέπει να γίνει είναι να καθοριστούν από την επιστημονική κοινότητα και εν γένει από την κοινωνία κανόνες δεοντολογίας που θα διέπουν την κατεύθυνση των ερευνών ώστε να καθορίζονται από κανόνες ηθικής».

Και όσον αφορά την κλωνοποίηση σε φυτά και ζώα;

«Η κλωνοποίηση ειδών ζώων και φυτών μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον αφανισμό τους, με την επικράτηση των μονοκαλλιεργειών και την ακύρωση της φυσικής επιλογής. Δηλαδή, αν επικρατήσουν με τη μέθοδο της κλωνοποίησης πρόβατα που θα παράγουν, επί παραδείγματι, πολύ γάλα ή μαλλί, τότε σε περίπτωση εισβολής ενός ιού ή μικροβίου μπορεί να εξαλειφθεί το είδος αφού τα πανομοιότυπα άτομα θα έχουν πανομοιότυπους τρόπους άμυνας ή αδυναμία άμυνας». Από τα βιβλία στις ταινίες

Ανακτήθηκε στις 20/7/2016 από την ιστοσελίδα: http://ebooks.edu.gr

 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.       Ποια θέση απέναντι στην κλωνοποίηση ανθρώπου φαίνεται να έχει ο επιστήμονας στο δεύτερο κείμενο; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

2.       Σε ποιο είδος επιστημονικού κειμένου μπορούμε να εντάξουμε το πρώτο κείμενο; Αποτελεί επιστημονική αναφορά, έκθεση ή πείραμα/διαδικασία; Δικαιολογήστε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο.

3.       Το δεύτερο κείμενο είναι συνέντευξη. Πιστεύετε ότι αποτελεί έναν τρόπο εκλαϊκευσης της επιστημονικής γνώσης και γιατί; Πόσο σημαντικό είναι στην εποχή μας να δίνονται ανάλογες συνεντεύξεις; Βοηθούν στην απαλλαγή της κοινής γνώμης από φοβικές αντιλήψεις για την επιστήμη και στη διάχυση του πνεύματός της;

4.       Τα δύο κείμενα πραγματεύονται, το καθένα με τον τρόπο του, επιστημονικές γνώσεις και κατακτήσεις. Σε ποιο επιστημονικό πεδίο υπάγονται, ποια τα επιστημονικά ζητήματα που θίγουν και ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι πιο σημαντικό; Δικαιολογήστε την απάντησή σας με σχετικές αναφορές από τα δύο κείμενα.

ΟΜΑΔΑ 5^η

ΚΕΙΜΕΝΟ

Όταν Μιλάμε για Πολύπλοκα Χαρακτηριστικά

Αλαχιώτης Σταμάτης Ν., Καθηγητής Γενετικής,

πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών

Η πρόσφατη επικαιρότητα με το θέμα της σημαίας και τους αλλοδαπούς μα­θητές είχε πια ατονήσει. Τα πνεύματα είχαν ηρεμήσει και τα εκατέρωθεν επι­χειρήματα είχαν μπει στο συρτάρι. Ήταν όμως ένα θέμα που κέντρισε τον Κρίτωνα, ο οποίος απολάμβανε μαζί με τους φίλους του το φθινοπωρινό Σαβ­βατόβραδο στη συνηθισμένη βόλτα τους, στην παραλία της Μαρίνας, στην Πά­τρα.

        Προχτές έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο Εξελικτικής Γενετικής και μου έκανε εντύπωση μια γελοιογραφία: ένας πιτσιρικάς που επέστρεφε από το σχολείο δείχνει τον έλεγχο στον πατέρα του. Εκείνος, μόλις τον βλέπει, γίνε­ται κάθιδρος και μισοσηκώνεται από την πολυθρόνα του. Ο μικρός μαθητής βλέπει την κατάσταση και με έξυπνη αφέλεια ρωτά τον εκνευρισμένο πατέρα του: Κατά τη γνώμη σου μπαμπά φταίει η κληρονομικότητα ή το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα;

        Δηλαδή, απέδωσε τις ευθύνες για τους χαμηλούς βαθμούς στην οικογέ­νειά του; ρώτησε ο Ίων.

        Πάντως είναι πανέξυπνη γελοιογραφία, συμπλήρωσε ο Φίλων.

        Σαφέστατα γι’ αυτό σας την ανέφερα· γιατί συμπυκνώνει πολλές γενετι­κές έννοιες και αξίζουν συγχαρητήρια στο σκιτσογράφο που τη σκέφτηκε, τους έκοψε ο Κρίτων, για να συνεχίσει.

        Η αλήθεια είναι ότι τα λίγα τελευταία χρόνια που τα ΜΜΕ ασχολούνται με τη Γενετική, και στη χώρα μας, έχουν περάσει στον αναγνώστη την εντύ­πωση ότι για κάθε χαρακτηριστικό, που μπορούμε να αντιληφθούμε, είναι υπεύθυνο και ένα γονίδιο.

        Και δεν είναι έτσι; ρώτησαν αυθόρμητα οι δύο φίλοι.

        Και βέβαια δεν είναι πάντα. Θυμάστε που σας μίλησα για δύο κατηγορίες ποικιλότητας, την ποιοτική που οφείλεται σε παραλλαγές ενός ή ελάχιστων γονιδίων και την ποσοτική που οφείλεται σε συνδυαστικές παραλλαγές πολ­λών γονιδίων; Η γελοιογραφία που σας ανέφερα αφορά τη δεύτερη κατηγο­ρία, η οποία εξαρτάται τόσο από τις αντιδράσεις μεταξύ διαφορετικών γονι­δίων όσο και από τις αντιδράσεις μεταξύ γονιδίων και περιβάλλοντος. Π.χ. για τη διαμόρφωση του δείκτη νοημοσύνης εμπλέκονται περίπου 100 γονίδια και βέβαια το παιδαγωγικό περιβάλλον. Ο Αϊνστάιν λ.χ. δε θα γινόταν ο με­γαλύτερος σοφός του 20^ου αιώνα, αν είχε γεννηθεί σε μια τριτοκοσμική χώρα και μεγάλωνε σ’ ένα άλλο παιδαγωγικό περιβάλλον.

        Γι’ αυτό παρατηρείται συχνά διαφορετική διεισδυτικότητα ενός γονιδίου, όταν δηλαδή δε δείχνουν τον ίδιο φαινότυπο όλα τα άτομα που έχουν το συ­γκεκριμένο γονίδιο. Κάτι ανάλογο ισχύει και με την εκφραστικότητα, όταν δεν εκφράζεται το ίδιο γονίδιο στον ίδιο βαθμό στα άτομα που το φέρουν. Για παράδειγμα σας αναφέρω την αρρώστια Χορεία του Huntington που οδηγεί στο θάνατο· ωστόσο, παρατηρούνται άτομα που φέρουν το μεταλλαγ­μένο γονίδιο, αλλά δεν αρρωσταίνουν όλα· δηλαδή έχουμε ατελή διεισδυτι­κότητα. Η αρρώστια αυτή, επίσης εκδηλώνεται σε διαφορετικές ηλικίες, έχο­ντας έτσι διαφορετικές επιδράσεις στη ζωή των ατόμων, γεγονός που αντα­νακλά διαφορετική εκφραστικότητα. Υπάρχουν ακόμα γονίδια που καλύ­πτουν τη δράση ενός άλλου γονιδίου και λέγονται επιστατικά, όπως και άλλα που λέγονται πλειοτροπικά, γιατί επηρεάζουν όχι ένα αλλά πολλά χαρακτη­ριστικά.

        Φανταστείτε λοιπόν έναν ποσοτικό χαρακτήρα να ελέγχεται από πολλά γονίδια τα οποία έχουν ιδιότητες σαν αυτές που σας είπα. Δηλαδή έχουμε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο γενετικό σύστημα, εν πολλοίς απρόβλεπτο. Κι εδώ εγείρεται το ερώτημα πόσο συμβάλλει ο γενότυπος και πόσο το περιβάλλον στην εκδήλωση ενός ποσοτικού χαρακτήρα; Ή με διαφορετικό τρόπο, αν θέ­λετε, πόσο επηρεάζεται η φαινοτυπική ποικιλότητα από τη γενοτυπική και πόσο από την περιβαλλοντική; Το ποσοστό της ποικιλότητας ενός χαρακτήρα που οφείλεται στην κληρονομικότητα μπορεί να μετρηθεί με το λεγόμενο συ­ντελεστή κληρονομησιμότητας, ο οποίος έχει χρησιμοποιηθεί στα φυτά και στα ζώα, αλλά τελευταία αμφισβητείται η εφαρμογή του στον άνθρωπο, όταν αφορά τη μελέτη της ευφυΐας και του χαρακτήρα.

        Η κληρονομησιμότητα δεν εφαρμόζεται στα άτομα αλλά στους πληθυ­σμούς. Και το να λέμε ότι οι αθλητικές ικανότητες ενός μαραθωνοδρόμου οφείλονται π.χ. κατά 20% στα γονίδια και κατά 80% στο περιβάλλον είναι λάθος. Το σωστό είναι, το 20% π.χ. της ποικιλότητας στην επίδραση των Ελ­λήνων μαραθωνοδρόμων μας οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες και το 80% στο περιβάλλον.

        Άρα δεν πρέπει να μας κακοφαίνονται τα πρωτεία πολλών αλλοδαπών μαθητών, οι οποίοι, έχοντας ένα συγκεκριμένο γενετικό υπόβαθρο, βελτίω­σαν την περιβαλλοντική παράμετρο στη δική μας χώρα, παρατήρησε ο Ίων.

        Ούτε λοιπόν δικαιολογούμαστε για τις όποιες ρατσιστικές μας τάσεις, αφού το δικό μας περιβάλλον επέδρασε, συμπλήρωσε ο Φίλων.

        Και για τη γελοιογραφία, τι λέτε; ρώτησε πειρακτικά ο Κρίτων, για να κλείσει τη συζήτηση.

        Οι δύο φίλοι χαμογέλασαν ικανοποιητικά. Η ανάλυση μιας έξυπνης γε­λοιογραφίας τους έκανε να κατανοήσουν ένα πολύπλοκο γενετικό φαινό­μενο· και ικανοποιημένοι και οι τρεις ξεκίνησαν για το σπίτι. «Μεγάλη υπό­θεση να κερδίζεις πάντα κάτι από μια συζήτηση».

http://www.pischools.gr/download/publications/epitheorisi/teyxos4/01%20alaxiotis%20s%204-6.doc

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

“ Με ποιον τρόπο, συνδυάζοντας στη διδασκαλία διαδικασία και περιεχόμενο, μπορούμε να οδηγηθούμε στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης ;” -Πρόταση συγκεκριμένης εφαρμογής
Στη μαθησιακή διαδικασία , η σκέψη οφείλει να είναι ο πρώτος και ο κορυφαίος σκοπός της σχολικής πράξης. Κι αν την εποχή του διαφωτισμού αίτημα ήταν η «λογική σκέψη», σήμερα, την εποχή της πληροφορίας και των υπερεπιλογών ,το αίτημα είναι η κριτική σκέψη. Η κριτική σκέψη στηρίζεται πάνω στην Καντιανή ιδέα ότι ο άνθρωπος δεν είναι το μέσον, αλλά ο σκοπός οποιασδήποτε δραστηριότητας, άρα, οι μαθητές έχουν δικαίωμα να αμφισβητούν, να κάνουν ερωτήσεις, να ζητούν αιτιολόγηση για αυτά που διδάσκονται.
Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους έχει αξία να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν οι μαθητές τη σκέψη τους , με στόχο να γίνει «κριτική». Αναφέρουμε χαρακτηριστικά, α. λόγους εκπαιδευτικής ιδεολογίας, καθώς : ι. ο μαθητής αναπτύσσεται σε αυτόνομο πρόσωπο, ιι. αποκτά έγκυρη γνώση, ιιι. προετοιμάζεται για τη ζωή, β. Μαθησιακούς και διδακτικούς λόγους, καθώς : ι. ορθολογικοποιείται η σκέψη, ιι. Οικοδομείται η γνώση, ιιι. Αντιμετωπίζεται με σεβασμό ο μαθητής και γ. πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους, καθώς με αυτήν επιτυγχάνεται : ι. ο εκδημοκρατισμός του πολίτη και ιι. η δημιουργία κριτικά σκεπτόμενων ατόμων.
Ωστόσο, αν και όλοι στην εποχή μας τέτοιους πολίτες υποστηρίζουν ότι θέλουν να δημιουργήσουν, και συνεχώς μιλούν για την ανάγκη της κριτικής σκέψης, φαίνεται ότι τελικά στο χώρο της εκπαίδευσης, ελάχιστος πραγματικά χρόνος δίνεται στους μαθητές για να σκέφτονται, η διαδικασία δεν εκτιμάται, και σχετική ενθάρρυνση δεν υφίσταται. Ως αιτίες θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, αφενός, το διαθέσιμο χρόνο στα σχολεία, που είναι σημαντικά λίγος σε συνδυασμό με την υπερβολική συχνά ύλη που πρέπει να καλυφθεί και αφετέρου, το ότι η σκέψη προϋποθέτει προβληματισμό, τον οποίο η εποχή μας έχει ολοφάνερα από παντού απεμπολήσει. Φαίνεται να είναι προτιμότερη η «εκπομπή» με κάθε τρόπο και κάθε είδους μηνυμάτων ,στα οποία τα παιδιά λειτουργούν ως παθητικοί δέκτες, έτσι που το «αποτέλεσμα» να είναι ορατό και γρήγορο, έστω κι αν δεν έχει διάρκεια ή βάθος.
Γι’ αυτό στην πλειονότητά τους, τουλάχιστον έως τώρα, επιλέγονταν παραδοσιακά δασκαλοκεντρικές μέθοδοι που είχαν αυτούς τους στόχους κι ήταν σαφώς αποτελεσματικές ή πιο οικονομικές από έλλειψη χρόνου, ενέργειας και κόστους. Παραβλέπεται, όμως ότι υστερούν, γιατί απαιτούν παθητική στάση των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, κάτι που κύρια αντίκειται στη φυσιολογία τους, δεν ικανοποιεί την έμφυτη περιέργειά τους , δεν είναι δημοκρατική ως προς τη γνώση. Στον αντίποδα, οι καθοδηγούμενες ανακαλυπτικές μαθητοκεντρικές μέθοδοι έχουν μονιμότερα αποτελέσματα (:εχει παρατηρηθεί «αυξανόμενη ικανότητα χρήσης των γνώσεων του μαθητή ,όσο περισσότερο ο τελευταίος απομακρύνεται από το χρόνο διδασκαλίας των εννοιών»), είναι πιο ευχάριστες στους μαθητές, προσβλέπουν στην ενεργό συμμετοχή τους και άρα, τους δίνουν την αίσθηση της ελευθερίας και τελικά αυξάνουν τις ικανότητες επίλυσης των προβλημάτων. Συνεπώς, αν μας ενδιαφέρει να προχωρήσουμε παραπέρα, να φτιάξουμε κοινωνίες με άτομα δημιουργικά και σκεπτόμενα, η κριτική σκέψη είναι μονόδρομος.
Γι’ αυτό, στα αναλυτικά προγράμματα των τελευταίων ετών εμφανίζεται, ως στόχος, η κριτική σκέψη μέσα στη διδακτική πράξη. Αυτό επιχειρείται όμως να συμβεί με το να την διδάξουν οι καθηγητές, είτε άμεσα, μέσα από τη διδασκαλία συγκεκριμένων δεξιοτήτων και στρατηγικών, με τη βοήθεια «πακέτων» διδακτικού υλικού, είτε έμμεσα, μέσα από τη διδασκαλια των καθιερωμένων διδακτικών αντικειμένων του ΑΠ. Υπάρχει ωστόσο, και μια τρίτη προσέγγιση που επιχειρεί να αναδείξει τις λειτουργίες της κριτικής σκέψης εντάσσοντάς την μέσα στα πλαίσια των μαθημάτων του ΑΠ, έτσι που τελικά, να «εγχυθεί» η κριτική σκέψη μέσα στο «σώμα»της διδασκαλίας.
Η λειτουργία αυτού του τρίτου τρόπου εισαγωγής της κριτικής σκέψης στη διδασκαλία είναι το ενδιαφέρον αυτού του άρθρου.
Απόσπασμα από άρθρο της Χ. Κοσεγιάν, δ.φ., περιοδικό Φιλολογική, τ. 85, 2003.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.       Να εντοπίσετε το επιστημονικό πεδίο στο οποίο υπάγεται το θέμα των παραπάνω  κειμένων και να αποδώσετε περιληπτικά σε 80-100 λέξεις τις πληροφορίες που παρέχουν στους αναγνώστες.

2.       Σε ποιο από τα παραπάνω κείμενα είναι φανερή η πρόθεση του συντάκτη του να αποδώσει πιο εκλαϊκευμένα επιστημονικές γνώσεις, πώς προσπαθεί να το επιτύχει και πόσο σημαντικό πιστεύετε πώς είναι να αποδίδονται με αυτό τον τρόπο επιστημονικές γνώσεις στο ευρύτερο κοινό;

3.       Να εντοπίσετε στο δεύτερο κείμενο τέσσερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο.

4.       Σε ποιο από τα παραπάνω κείμενα ο λόγος είναι ακαδημαϊκός και σε ποιο το ύφος λόγου είναι πιο απλό. Πιστεύετε ότι αυτή η διαφοροποίηση σχετίζεται με τους εκάστοτε αποδέκτες του κειμένου; Μελετήστε σχετικά και τα στοιχεία που προσδιορίζουν την ταυτότητα των δύο κειμένων.